Dit verhaal verscheen in Trouw naar aanleiding van mijn artikel in het Dagblad van het Noorden. Over hoe ik erachter kwam dat het hele Franse dossier over Mata Hari al lang op internet stond, heel stilletjes.
Pas honderd jaar na haar executie zou het gerechtsdossier van Mata Hari openbaar worden gemaakt in Parijs. Op 15 oktober 2017 dus. Maar nu blijkt het gehele dossier al enige tijd op internet te staan. Het beslaat maar liefst 1295 bladzijdes aan documenten.
Door Joost Morel
Elke Mata Hari-deskundige wachtte met smart op het moment dat de geheimhoudingstermijn zou verlopen. Dan konden ze met eigen ogen bestuderen hoe sterk haar rechtszaak was, nagaan of de oriëntaalse danseres van Friese komaf echt schuldig was aan spionage voor Duitsland.
Maar Hanneke Boonstra, die ooit hoorde dat ze misschien familie is van Mata Hari (nooit bewezen), ontdekte dat het Franse ministerie van defensie het dossier mogelijk in 2014 al online heeft gezet. Tegelijk met duizenden andere juridische dossiers van terdoodveroordeelden in de Eerste Wereldoorlog.
Meermaals vroeg Boonstra in Frankrijk informatie op over de haast mythische femme fatale, die op 7 augustus 1876 werd geboren in Leeuwarden als Margaretha Geertruida Zelle. De Fransen waren niet echt scheutig in hun hulp. Tot ze opeens een linkje kreeg naar het archief Mémoire des Hommes van het ministerie van defensie. Ze zat sprakeloos achter haar bureau en wist: dit is hét dossier.
Het dossier bestaat, zo blijkt, uit persoonlijke brieven van Mata Hari vanuit de gevangenis, verslagen van verhoren, processen verbaal, getuigenissen, militaire telegrammen, verslagen van agenten die haar een half jaar schaduwden en een bewijs van haar veroordeling inclusief straf: Mort, de doodstraf.
Vooral bijzonder is de persoonlijke correspondentie van Mata Hari te kunnen lezen, bijvoorbeeld met haar dienstmeisje, de Nederlandse consul in Parijs en luitenant Mornet, de aanklager in het proces tegen haar. De verslagen van schaduwagenten verschaffen een inkijkje in haar rijke Parijse leven.
Een maand geleden reisde Boonstra naar de conservator in het kasteel van Vincennes in Parijs, waar twaalf militairen Mata Hari in oktober 1917 fusilleerden. “Dit is alles mevrouw, verder hebben we niets”, verzekerde hij haar.
Jaren geleden mocht de Franse schrijver en uitgever Jean-Pierre Turbergue het dossier inzien met toestemming van de minister van defensie. Turbergue concludeerde dat Mata Hari geen volbloed spionne was. Meer een informante die verkeerde in hoge militaire en politieke kringen en hooguit charmante leugentjes verkocht. De rechtszaak van de Franse krijgsraad bleek niet bijster sterk en die conclusie blijft ook nu overeind.
Vuurpeloton
Uit de processtukken blijkt dat Margaretha Zelle geen schijn van kans had voor het militair tribunaal. De aanklagers en rechters van de Franse krijgsraad leken een voorbeeld te willen stellen. Een vrouw die met geld smeet terwijl honderdduizenden jonge Franse mannen op het slagveld omkwamen, dat kon niet. Een verzoek om herziening werd afgewezen.
Pierre Bouchardon (links), die Mata Hari verhoorde en André Mornet, openbaar aanklager
In een brief aan luitenant Mornet schreef Mata Hari dat ze geen advocaat wilde. Ze wilde zichzelf verdedigen. Dat mocht niet van hem, ze kreeg toch een advocaat. Kapitein Bouchardon van de Franse geheime dienst zette in zijn onderzoeksrapport: ‘Dit gevaarlijke wezen, dat gewend is mannen te bespelen, zij is de geboren spionne.’ Later wijdde Bouchardon nog uit over alle hoge militairen waarvan ze de maîtresse was. Hij telde er zeker vijftien.
Uiteindelijk werd Mata Hari op 15 oktober 1917 naar de schietbaan bij Vincennes gebracht waar het vuurpeloton al klaar stond. Het vonnis werd nog eens voorgelezen. Een blinddoek weigerde ze.
Leave a reply