Friesland huilt nu wel een beetje

Friesland huilde niet toen haar beroemdste dochter in Parijs werd doodgeschoten. Waarom schaamde Friesland zich wel voor Mata Hari, maar niet voor Doutzen Kroes in haar blootje? Blog 20.De Leeuwarder Courant hield het kort: ‘Mata Hari is gisterochtend gefusilleerd. Tegen vijf uur in den ochtend kwam een auto Mata Hari aan de gevangenis Saint Lazare halen. Twee pleegzusters, pastoor Darbous en twee inspecteurs van de veiligheidsdienst namen met de veroordeelde daarin plaats. De terechtstelling geschiedde in het polygoon van Vincennes. Zij weigerde zich te laten blinddoeken. Het stoffelijk overschot is op het kerkhof van Vincennes begraven. Mata Hari heeft een pak brieven voor haar verdediger achtergelaten.

Zo, daar moest Friesland mee doen. Afgezien van de fouten – haar lijk werd niet begraven, maar ter beschikking gesteld aan de wetenschap, ze schreef drie brieven en geen heel pak, Darbous heette Arboux – was dit alles. Geen verwijzing naar Margaretha Zelle, niet naar Leeuwarden, haar geboorteplaats waar ze bijna vijftien jaar had gewoond. Terwijl de Leeuwarder Courant bij haar debuut als danseres wel een ronkende recensie had overgenomen van de Nieuwe Courant.

‘Schaamde Leeuwarden zich een beetje voor de spionne, wier schandelijke praktijken haar voor een Frans vuurpeloton brachten?’, vraagt journalist H.W. Keikes zich af in het boek Het meisje Mata Hari dat hij in 1974 schreef.

Die schaamte bleef lang hangen. Er werd genoeg over haar gefluisterd, maar een beetje trots? Nee. Eigenlijk was het niet alleen schaamte, maar ook afkeer, aversie, net als in mijn eigen familie waar de ene tante haar ophemelde en de andere haar haatte, omdat ze een hoer was, zei ze, en ook nog een spion.

Het was een buitenstaander die het tij min of meer keerde. Sam Waagenaar, de man die haar plakboeken te pakken kreeg, vond dat er maar eens een einde moest komen aan Margaretha Zelle als het zwarte schaap van Friesland. Hij maakte zich sterk voor een standbeeld van Mata Hari in Leeuwarden, samen met Keikes en een paar anderen. In 1976 werd het onthuld. Veel mensen vonden het niks, de middenstand voorop, nee niet het beeldje zelf – alhoewel dat ook niet de schoonheidsprijs verdiende – maar het feit dat het er stond. ‘Ze zeiden ‘”Hoe kan je je imago nu ophangen aan zo’n sloerie” vertelde VVV-directeur Kooijman later.’

En nu wordt ze gekoesterd als het Friese meisje dat wereldberoemd werd. Maar dan denk je: hoe Fries was ze nu eigenlijk? Oké, ze werd er geboren, ze zat er op school, maar op haar 15^e ging ze er weg en kwam er nooit meer terug. In haar brieven heeft ze het zelden of nooit over haar jeugd in Leeuwarden. Meer dan een enkele zin ‘uit mijn jeugd heb ik niets dan aangename herinneringen’ kom ik niet tegen.

Op de middelbare meisjesschool van directrice Rebecca Plaat leerde ze Frans, geen Fries. Ze was een buitenbeentje, dat als kind in een bokkenwagentje reed, samen met haar broertjes. Ze had mooiere jurken aan dan haar klasgenoten. ‘Bij een zangles droeg Margreet een roodfluwelen jurk, iets ongehoords in die dagen en haar zwarte haren had ze tot een hoge kuif omhoog gekamd’, herinnerde klasgenote Ybeltje Hoogslag zich. De weinige vriendinnetjes die ze had, zag ze daarna nooit meer.

Nee, dan Doutzen Kroes, honderd jaar later net zo’n internationaal icoon als Mata Hari, nog steeds een Fries meisje en ambassadeur van PraatMarFrysk.nl.  Ze mailt, skriuwt en smst ek yn it Frysk, vertelt ze in een filmpje voor Omroep Friesland. En kijk eens hoe ze daar op de cover van Vogue staat, bij het jubileumnummer, een paar maanden geleden.

FOTO DOUTZEN KROES IN DE BREEDTE

Helemaal in d’r blootje en in innige omhelzing met Lara Stone, een andere Nederlands fotomodel. ‘Lara heeft die geweldige borsten en Doutzen die geweldige kont, perfect samen’, voegde fotograaf Mario Testino er aan toe. Ligt iemand wakker van twee blote en elkaar strelende vrouwen? Nee natuurlijk, het nummer vloog de winkels uit. Met dank ook aan Doutzens knuffelgehalte, waar Mata niet aan kan tippen.

Toen Doutzen nog op de lagere school zat, kreeg het Fries Museum een Mata Hari zaal. Plannen voor een compleet Mata Hari museum waren op niets uitgelopen, maar de zaal was een mooi alternatief. Conservator Gerk Koopmans – die in een vergeefse poging deed om het proces heropend te krijgen zodat Mata Hari gerehabiliteerd kon worden – schakelde twee kunstenaars in om er een sfeervolle zaal van te maken, die recht deed aan die fameuze vrouw uit Leeuwarden.

Intussen hangt ze in het Historisch Centrum Leeuwarden pontificaal tussen andere beroemde Friezen, kun je een Mata Hari wandeling maken in het centrum van de stad, is er een Mata Hari Plein, ligt er vlakbij Leeuwarden een Margaretha Zelle Akwadukt (een Aquaduct! ’t Is maar goed dat ze dat niet weet), komt er een grote tentoonstelling en worden 15 oktober ’s morgens om kwart over zes de klokken geluid in Huizum, ter nagedachtenis aan haar executie.

Friesland huilt een beetje, honderd jaar na dato.

 

 

LINKS

 

LINK 1

 

LINK 2

 

 

 

LINK 3

 

 

LINK 4

 

LINK 5 

 

 

 

 

FOTO ONDERSCHRIFTEN

Mata Hari in shirt SC Cambuur (bewerking Paul de Vreede)

 

Mata Hari als jonge vrouw

 

Uit het plakboek van Sam Waagenaar: de presentatie van het beeld van Mata Hari. V.l.n.r. Gerk Koopmans, Sam Waagenaar, J. Ter Brug, Suus Boschma-Berkhout en H.W. Keikes

 

De onthulling van het standbeeld van Mata Hari. Links Sam Waagenaar, rechts H.W.Keikes en Suus Boschma-Berkhout, maker van het beeld.

 

Margreet Zelle als peuter in het bokkenwagentje en op een klassefoto

 

Doutzen Kroes en Lara Stone op de cover van Vogue

 

De Mata Hari zaal in het oude museum en nu

 

Historisch Centrum Leeuwarden en het Mata Hari Akwadukt